گفت‌وگو با کارگردان نمایش «مجلس انتقام جویی هملت»


پاى هملت به نمایش هاى ایرانى باز شد


بانی فیلم آنلاین:

http://www.banifilm.ir/Modules/News/NewsDetail.aspx?Ser_Id=8&News_Id=71808

جشنواره نمایش های آیینی سنتی فاصله زیادی نگرفته ایم ... دیدن ادامه ›› ، صحبت از نمایش های ایرانی سنتی و جذابیت های آن خالی ازلطف نباشد. باوجودتمام مشکلات و نبودامکانات لازم برای نمایش شایسته این شیوه بومی،دربین فعالان عرصه تئاتر،هستند کسانی که باتحقیق و پژوهش های بلندمدت خود برای زنده نگاه داشتن این گونه نمایشی و به روزرسانی آن ، مطابق باسلیقه ودرک اجتماع امروز، قدم های بزرگی برداشته اند.حسین جمالی که پیش ازاین با اجرای نمایش هایی چون «مجلس نقالی رومئو و ژولیت»، «مجلس شبیه لیربیچاره»، دراجرای نمایش های ایرانی سنتی دست به تجربه گرایی زده بود، ازجمله افرادفعال درزمینه تحقیق درخصوص این شیوه نمایشی است. او این روزها نمایش« مجلس انتقام جویی هملت» را درسالن سایه تئاترشهر روی صحنه آورده است.


به بهانه این اجرا خبرنگار بانی‌فیلم با کارگردان این نمایش گفت‌وگویی انجام داده که می‌خوانید:


از نگارش متن نمایش «مجلس انتقام جویی هملت» و شکل گیری این نمایش بگویید.


- اواخرسال 89 نگارش متن را آغازکردم ویک سال زمان برد تابه پایان رسید. درهمان زمان بازیگرهای موردنظرم را انتخاب کردم. همراه با گروه،جلسات هفتگی برگزارمی کردیم ودرطول هفته من روی متن کار می کردم.بعدازکامل شدن متن و تکمیل گروه بازیگرهاوانتخاب بازیگربرای نقش هملت، تمرینات را ادامه دادیم وباهمدلی اعضای گروه کارکم کم شکل گرفت، اما به دلیل آنکه درخواست مابرای اجرا درتئاترشهرپذیرفته نشد، برای اجرا به سراغ جشنواره ها رفتیم. سرانجام درجشنواره آئینی سنتی، باتغییراتی درترکیب بازیگرها کارخودرا اجراکردیم وبه موفقیت هایی هم دست یافتیم. به واسطه این موفقیت به جشنواره فجردوسال قبل دعوت شدیم. در آن زمان بود که همراه باگروه، به بهانه اجرا برای جشنواره دورهم جمع می شدیم وتمرین می کردیم. درآخرهم برای اجرای عموم نمایش«مجلس انتقام جویی هملت»به دنبال محلی برای اجرا بودیم که شایسته 10سال پیگیری و تحقیق و پژوهش و ازنظرمحل قرارگیری جایی مناسب و نام آشنایی باشد. سرانجام بافراهم شدن شرایط برای اجرادرسالن سایه تئاترشهر،از 24شهریورامسال اجرای خودرا آغازکردیم.دراین مدت بازیگرهای بسیاری آمدند و رفتند، ازجمله خسروشهراز،وحیدنفر،وحید آقاپوروبسیاری ازدوستان که به خاطربرهم خوردن برنامه ریزی ها،شرایط برای ادامه همکاری مافراهم نشد.


با توجه به اینکه نمایش نامه شما برگرفته ازداستان هملت،یک نمایش نامه نئوکلاسیک اروپایی است، برای رسیدن به اجرای آن درقالب نمایش ایرانی سنتی وهدایت بازیگرهایتان برای بازی درچنین نمایشی چه کرده اید؟


- اساسا کاری که ما انجام می دهیم،اجرایی برگرفته از نوعی شیوه بازیگری است که مبنایش خودبازیگربه عنوان مهم ترین عنصر نمایش است.این شیوه بازیگری دراجراهای مرشد ولی الله ترابی ونقالی ها دیده شده است.درواقع مادردانشگاه این شیوه راکشف کردیم. این نوع اجرا تمرین وشیوه بازیگری خاصی داردو حتی درمورد طراحی لباس،صحنه وموسیقی نیزهمه چیزمنحصربه فرداست. دراین شیوه از بازیگرمی خواهیم که خودراحفظ کند.ما می گوییم بازیگرهم خودش باشدوهم نقش را بازی کند. این نوع نمایش ها به طورکلی، براساس شیوه بازیگری شکل می گیرد.برای مثال مگرمی شود نقش موافق درتعزیه رابازی کردو آواز ندانست؟! پس بازیگری دراین نوع نمایش تکنیک اجرایی خودش رادارد.درنمایش های شرقی حتی درچین و ژاپن، مهارت های فردی بازیگراست که همه چیزرا می سازد،نه عناصری مثل دکورو لباس که بعد به کاراضافه می شود.


شمادرنمایش«مجلس انتقام جویی هملت» ازشیوه اجرای نمایش ایرانی سنتی برای بیان یک نمایش نامه غیرایرانی استفاده کرده اید و درکناراینها المان های مدرنی را دردل اجراقرارداده اید.چگونه چنین عناصرگوناگون وحتی متناقضی رابدون برهم زدن یکپارچگی کلیت کاردرکنارهم قراردادید؟


- ماعناصرامروزی که به چشم مخاطب ها آشناست درصحنه ایرانی سنتی آورده ایم و خب داستان هم که داستان هملت است و جای خود رادارد.مثلا درنمایش، بخش هایی ازعزاداری وآیین خاکسپاری را نشان می‌دهیم، امابه همان شکلی که درگذشته برگزارمی شد. درگذشته این آیین هاهمراه بود با یک شعر یا یک موسیقی حزن انگیز. دراین کار، هم همان عناصررا به نمایش گذاشته ایم. با این کار یک گروتسک اتفاق می افتد که شایداین گروتسک، باعث خنده درتماشاگرها شود.

شما در اجرای نمایش «مجلس انتقام جویی هملت»، نمایشنامه شناخته شده ای مثل هملت را انتخاب کرده اید. آیا دلیلی برای انتخاب چنین متنی برای این شیوه ای اجرایی وجود داشته است؟

- این اجرا، یک اجرای پژوهشی است.درچنین اجرایی باید منابع مطالعاتی ماازقدرت کافی برخوردارباشد که ماباخیال راحت زمان خودرابه پژوهش اختصاص دهیم.اساسا هرهنری برای تولدش به دومقوله فرم و محتوا احتیاج دارد،محتوا قسمتی است که مابامخاطب آن را به اشتراک می گذاریم وفرم نحوه بیان است. دراین کار نحوه بیان، یعنی فرم راایرانی انتخاب کرده ایم ومحتوارا ازنوع ادبیات نئوکلاسیک شناخته شده ای مثل اثری ازشکسپیر، انتخاب کرده ایم. درام شکسپیر قدرتمند است وهمه چیز خیلی خوب درهم تنیده شده است. این درام درتمام زمینه ها ازنظرفرم، محتواوحتی وجود عناصرطبیعی ، آب، باد، خاک و آتش غنی است ومی توان باخیال آسوده روی آن کارکرد. می دانیم بستراصلی هرهنری ادبیات است، حتی اگرمجسمه سازی باشد یا یک شعر. درهمه آنها یک معنا ویک کلام نهفته است. بنابراین مابه سراغ فرمی ایرانی رفتیم، اماسعی کردیم تکنیک هایش رابه شکل امروزی اجراکنیم، زیرا برای حرف زدن بامردم هرسرزمین بایدبازبان خودشان باآنها صحبت کردو زبان فرهنگ عامیانه ماهمین است. مردم این زبان را می فهمند،مردم تشت آب را دراین نمایش به عنوان دریا قبول می‌کند.درنمایش ایرانی یک سری قراردادهایی وجوددارد.قراردادهایی که درهمان لحظه باتماشاگر بسته می‌شود و تماشاگرهم آن را می پذیرد. ماوقتی درارتباط با تماشاگرقرارمی گیریم اورابه این باورمی رسانیم که درصحنه قراردارد،همه درصحنه نمایش قرارداریم.وقتی مثلافریدون محرابی به صورت بداهه ازتماشاگری فندک می گیرد،همین هدف رابه آنها انتقال می دهد ودیواربین خود وتماشاگرش را می شکند. به قول شکسپیر که می گوید زندگی ازیک درمی آید و ازدردیگر می رود واین یعنی تئاتر.این نکته باید درنمایش جریان داشته باشد وماهم همین کاررامی کنیم. شمروقتی درتعزیه، کناری می نشیند تا نوبت بازی اش شود ومثلا سیگار می کشد، تماشاگر می داند او بازیگراست و وقتی همان بازیگرنقش شمر براسبش سوارمی شود وبه میدان می تازد، دوباره می پذیرد که اوحالا شمر است. این همان چیزی است که درشیوه نمایش ایرانی وجوددارد و ما آن رابه شکلی امروزی اجرا می کنیم.



به عنوان کسی که درزمینه نمایش های ایرانی سنتی تحقیقات وتجربیات زیادی کسب کرده اید، تابه حال باچه موانع ومشکلاتی روبه روشده اید و وضعیت امروز این شیوه اجرایی راچگونه می بینید؟


- اززمانی که من تفاوت دولت ها و ملت ها را فهمیده ام و اشتراکات آنهاراکشف کرده ام ، دانستم که در دولت ما تنها بودجه ای که برای نمایش ایرانی سنتی درنظرشده است همان برگزاری جشنواره آیینی سنتی بوده است. اگر رویال شکسپیرها یاخانه های فرهنگ و ادبیات دراماتیک برای شکسپیر ساخته نمی شد،امروزآثاراودرکشورما وتمام جهان با این حجم بالا منتشر نمی شد.این تلاش برای این است که آثارهنرمندشان وشناخت جهان ازاین آثار برای‌شان مهم است و برای این هدف برنامه ریزی دارند. ما برای نمایش های ایرانی سنتی کشورمان چه کرده ایم؟ برای اجرای نمایش ایرانی و سنتی یک تماشاخانه سنگلج وجود دارد و یک جشنواره آیینی سنتی که فردباید ازطریق یکی آنها تلاش کند تاشاید اثرش رااجراکند یامثل ماباید مدت تقریباً زیادی راچشم انتظاراجرای عمومی باشد.