نمایش «لیلای بی مجنون»
تجلی عشق مجازی یا حقیقی؟

با درود و خسته نباشید به کلیه هنرمندان نمایش «لیلای بی مجنون». شبی خاطره انگیزه و فراموش نشدنی از ناکرانمندی هنر شما عزیزان خلق شد. در ابتدا احساس می کردم نقش راوی برازنده هنرمند بزرگ سرکار خانم رضوی نباشد ولی بعد از شنیدن دکلمه پی بردم خواندن اشعار کلاسیک فارسی بدون غلط و با لحن و تلفظ صحیح فقط از یک کهنه کار بر می آید و کار هر علاقمند کم ذوق همچون من نیست. مضافاً بر اینکه توانایی صدای دو بازیگر نقش اصلی لیلی و قیس نیز شگفتانه دیگری بود. الحق که انتظار این را هم نداشتم که این دو عزیز مجمع البحرین آواز و بازیگری باشند. این البته خبر از خلاقیت کارگردان دارد که بخشی از روایت را بعهده بازیگران نقش لیلی و قیس گذاشته و بطور خلاقانه از توانایی آنها در آواز هم استفاده کرده که در متن اصلی شعر وجود ندارد.

در مورد داستان لیلی و مجنون یک سینه سخن دارم، هین شرح دهم یا نه؟ سوال اساسی که در مورد روایت لیلی و مجنون می توان پرسید این است که آیا می ... دیدن ادامه ›› بایست با متن بصورت حقیقی مواجه بشویم و یا استعاری؟ ظاهر داستان در مورد رابطه عاشقانه دو نفر از نوع عشق پاک زمینی مجازی است که در حالتی تراژیک در پایان داستان به مرگ هر دو شخصیت می انجامد. این قسم داستانهای عاشقانه در فرهنگ های مختلف نیز وجود دارد که البته روایت نظامی گنجوی بهترین آن است ولی عشق پاک متجلی در نمایشنامه رومئو و ژولیت شکسپیر که دستمایه فیلم های سینمایی متعددی شده است نیز یک روایت به یادماندنی است. از سوی دیگر با دانستن پیشینه شاعر پرآوازه، نظامی گنجوی، و جامع الاطراف بودن و تبحر او در ادبیات، نجوم، فلسفه، علوم اسلامی، عرفان، فقه، کلام و زبان عرب می توان نتیجه گرفت که نظامی در پس روایتی از عشق مجازی خواننده را با روایتی از عشق حقیقی و سیر و سلوک قیس، و منزل و مقاماتی که وی در طی داستان طی می کند آشنا میکند تا بدانجا که قیس مرحله فنا فی الله یا آخرین وادی عرفانی را تجربه می کند و در عالم ملکوت به وصال معبود و معشوق خود می رسد. این بدان معنی است که قیس البته در مرحله عشق مجازی ناکام می ماند ولی در اقیانوس بیکران عشق حقیقی کامروا و برخوردار می شود و از فنا به بقا می رسد و جاودانه می شود. برای نمونه نظامی از زبان مجنون در عشق لیلی زاری می کند و می فرماید:

عشقی که نه عشق جاودانی است / بازیچه شهوت جوانی است
عشق آن باشد که کم نگردد / تا باشد از این قدم نگردد

از سوی دیگر استفاده از رقص سماع در طی نمایش شاید بدین منظور باشد که نویسنده در پی مقایسه و یا بیان شباهت مفهوم عشق حقیقی از بیان مولانا در مثنوی معنوی همانگونه که در بیان نظامی آمده است باشد زیرا که هر دو سخن از عشق حقیقی می کنند. آنجا که مولانا در دفتر اول می فرمایید:

عشق آن زنده گزین کو باقیست / کز شراب جان فزایت ساقی است
عشق آن بگزین که جمله انبیاء / یافتند از عشق او کار و کیا

با توجه به اینکه آقای توسلیان ادبیات کلاسیک فارسی را دستمایه نمایشنامه خود کرده می توان حس کرد این نوع آثار منظوم چقدر در دل خود دارای میزانسن های طبیعی ذاتاً ایرانی هستند گویی که کارگردان در طراحی میزانسن برای گروه نمایشی صرفاً از دل اشعار آنها را استخراج کرده است. ای کاش این نمایش از دکور طراحی شده متناسب با داستان استفاده می کرد که البته خرج و هزینه اجرا را بالا می برده است زیرا صحنه بسیار لخت و عریان به نظر می رسید. از نظر تنظیم، صدای تار اصلاً شنیده نمیشد چون صدای سنتور و کمانچه بسیار غالب بود بر دیگر سازها. دوست داشتم به جای ساز دایره از دف استفاده می شد تا هماهنگی بیشتری با رقص سماع داشته باشد و همینطور صدای تنبور اگر انتخاب میشد به فضای داستان نزدیکتر می بود.

تشکر از زحمات همه گروه.