سارا اسماعیلی سارا

دزدی از یک گروه تئاتری در نمایش «بی‌نوایان»

🔻وحید منتظری: ترجیح دادم با همکاران خودم شوخی کنم

▫️وحید منتظری، نویسنده و کارگردان نمایش «بی‌نوایان» که در خانه هنرمندان ایران روی صحنه است، می‌گوید:

▫️این نمایش روایتی از یک گروه تئاتری است که در حال تمرین برای اجرا هستند اما ناگهان دو دزد به آن‌ها حمله کرده و دچار چالشی جدی می‌شوند.

▫️در واقع گروه تئاتری سوژه ما نبود، بلکه بستری بود تا قصه خود را روایت کنیم. شخصا از دوران دانشجویی و زمانی که در جشنواره دانشگاهی شرکت ... دیدن ادامه ›› می‌کردم، اجراهای زیادی دیده‌ام که از بستر یک گروه تئاتر برای روایت داستان خود استفاده می‌کردند اما هر کدام رویکردهای متفاوتی داشتند، به همین دلیل قابل مقایسه با یکدیگر نبودند.

▫️در حقیقت دلیل انتخاب گروه تئاتری به عنوان بستر روایت، شناخت شخصی من از گروه‌های تئاتر و دغدغه‌های آن‌هاست. علاوه بر این اگر بخواهم شوخی هم انجام بدهم، با خودم و همکارانم این کار را انجام می‌دهم که مابه ازاهای بیشتری برای آن دارم.

او با بیان اینکه این نمایش اثری رئالیستی است، درباره دلیل انتخاب عنوان «بی‌نوایان» گفت: «اساسا به اقتباس و ادای دین علاقه‌مندم. از طرفی عنوان «بی‌نوایان» اسم خوبی است که باید از آن استفاده کرد و ما نیز خواستیم با انتخاب این عنوان ادای دینی به آن اثر اصلی داشته باشیم.»
منتظری همچنین درباره ارتباط این نمایش با رمان معروف ویکتور هوگو گفت: «ارتباط مستقیمی در این رابطه وجود ندارد. در واقع پیش از اینکه متن این اثر را بنویسم، اسم آن را انتخاب کردم، بنابراین شاید در جایی ربطی هم وجود داشته باشد ولی شخصا خودم نیز از آن بی‌اطلاعم.»

او ادامه داد: «در این نمایش نیز به همین صورت است. در واقع اگر ما به سراغ یک گروه موسیقی هم می‌رفتیم، تفاوت چندانی ایجاد نمی‌شد؛ زیرا حرفی که می‌خواستیم بزنیم، در آن بستر نیز زده می‌شد. در حقیقت دلیل انتخاب گروه تئاتری به عنوان بستر روایت، شناخت شخصی من از گروه‌های تئاتر و دغدغه‌های آن‌هاست. علاوه بر این اگر بخواهم شوخی هم انجام بدهم، با خودم و همکارانم این کار را انجام می‌دهم که مابه ازاهای بیشتری برای آن دارم.»

این کارگردان همچنین گفت: «نمایش «بی‌نوایان» به تولید آثاری در سینما، تلویزیون و تئاتر اشاره دارد که اساسا عوامل آن‌ها از نویسنده و کارگردان تا بازیگران و... هیچ‌کدام شناختی از طبقه و کاری که انجام می‌دهند، ندارند. در واقع همین موضوع سبب می‌شود کارهایی باسمه‌ای و مصنوعی را تولید کنند.»
منتظری در پایان با تاکید بر شرایط سخت تولید و عرضه نمایش در شرایط این روزها گفت: «موضوع اصلی که این اثر به آن می‌پردازد، اختلاف طبقاتی است. امیدوارم در این شرایط که از هر نظری سخت و تلخ است، همچنان بتوانیم کار کنیم و حرف‌های‌مان را با مخاطبان به اشتراک بگذاریم.»

در این نمایش که تا 19 خرداد در سالن انتظامی خانه هنرمندان روی صحنه خواهد ماند، حسین جریان، سیما صالحی، کسری فرحناک، آران شالودگی، زهرا میرزاآقایی و مصطفی امینی بازی می‌کنند. 

نمایش بی‌نوایان را می‌توان یک کمدی سیاه در نظر گرفت که در حال اتفاق افتادن در یک آینده نامعلوم است. ژست‌ها و مناسبات میان شخصیت‌ها شباهت زیادی به این روزهای ما دارد. اما در گفتار بازیگران نشانه‌های دال بر یک آینده دور و دراز نمایان است. فی‌المثل قیمت یک بطری آب معدنی چند میلیون است و دستمزد یک نمایشنامه‌نویس نزدیک یک میلیارد. اما اجرا نتوانسته بیش از این خود را از وضعیت اینجا و اکنون ما خلاص کند و یک آینده متمایز و یکسره تماشایی برسازد. ماجرای این نمایش در رابطه با یک گروه اجرایی است که تمرین تئاتر می‌کنند و ناگهان دو نفر به قصد دزدی و اخاذی به محل تمرین آنان هجوم می‌آورند. سیر روایی داستان نمایش حاوی چرخش‌های متناوبی است که یادآور فضاهای جفنگ سینمای تارنتینویی است. شخصیت‌هایی با رفتاری مشنگانه که به راحتی اصول خود را کنار گذاشته و حتی برای توجیه فاصله طبقاتی مردمان جامعه، رابطه فقر و غنا در عرفان را توجیه می‌کنند. وحید منتظری در مقام نویسنده و کارگردان، تا حدودی توانسته نمایشی تماشایی بر صحنه آورد اما به لحاظ اجرایی، نمایش بی‌نوایان دچار کمبودهایی در فضاسازی، بازی‌ها و منطق روایی است. بازیگران این نمایش جوان و کم‌تجربه هستند و گاهی از پس اجرایی کردن ایده‌های نمایش به تمامی برنمی‌آیند. اما در میان این بازیگران جوان بی‌شک «آران شالودگی» توانسته بهتر از همکاران خویش ایفای نقش کند.
    در نهایت نمایش بی‌نوایان را می‌توان با آن لحن کمیک و فضاهای جفنگی که می‌سازد اجرایی کمابیش موفق دانست که همچنان برای موفق‌تر بودن می‌بایست تلاش کند. بی‌نوایان احتیاج دارد حتی بیش از این جفنگ باشد و روابط آدم‌هایش بیش از این معناباخته و بی‌سروته شود. وحید منتظری بهتر است بیش از خطر کند و رادیکال‌تر باشد.

محمدحسن خدایی