درباره نمایش «نیمه تاریک ماه» / داود بنی اردلان
منتشر در روزنامه سازندگی سه‎شنبه ۱ مهر ۱۴۰۴
نیلوفر ثانی
«شورش سایه‎ها»

«نیمه تاریک ماه» نمایشی به کارگردانی داوود بنی اردلان است که از اواسط مرداد ماه دور سوم اجراهای خود را پس از سال ۹۸ که ابتدا در سالن حافظ و سپس در تماشاخانه ملک بروی صحنه رفت، آغاز کرده و با استقبال زیاد مخاطبان همچنان ادامه دارد. بنی اردلان این نمایشنامه را بر اساس فیلمی ایتالیایی به نام " غریبه‎های تمام عیار" به کارگردانی پائولو ژنووزه و محصول ۲۰۱۶، برای صحنه تئاتر آماده کرده که وفادارانه، همان موضوعات را دنبال می‎کند.
قصه نمایش درباره یک مهمانی شام و دورهمی دوستانه است که به بهانه شب خسوف دور هم جمع شده‎اند. ۴ زوج ( که یکی از آنان بدون پارتنرش به مهمانی ... دیدن ادامه ›› آمده) با اطلاع از خبری داغ درباره خیانت یکی از دوستانشان به زنش، تصمیم می‎گیرند یک بازی‎ را شروع کنند که هر فرد گوشی‎ همراه خود را در دید همه افراد مهمانی قرار دهند و هر پیام و تماس، در حضور دیگران پاسخ داده شود. این زوجها که ادعای خوشبختی و صداقت دارند در شرایطی قرار می‎گیرند که گوشی‎های همراه، محکی برای حقیقت رابطه‎اشان می‎شود.
بنی‎اردلان با بهره از این سوژه و اجرایی در یک لوکیشن ثابت داخلی، نسخه سینمایی این اثر را با دراماتورژی به صحنه تئاتر و اجرای زنده آورده تا ضمن فراهم شدن اوقاتی مفرح و کمدی، به لایه‎های روانشناسی زوج‎ها و ارتباط عاطفی افراد، وارد شده و نگاهی نقدانه به معضلات انسان امروز بدون مکان و مرز جغرافیایی داشته باشد. دنیایی سراسر درگیر اعتیاد به فن‎آوری، ارتباط مجازی و گوشی‎های همراه و استفاده ابزاری از آن در جهت رفع امیال.
انسان امروز با وجود نیروی میل با نظریه روانکاوی فرویدی که در جهت فقدان و پرکردن خلاء فعال است، با مسائلی درگیر می‎شود که می‎تواند یک رابطه زوجیت را به مخاطره بیندازد. او عطش سیری ناپذیری در جهت مصرف و دیده شدن پیدا کرده که حتی به آنچه دارد قانع نیست و همچنان بیشتر می‎خواهد.
در «نیمه تاریک ماه»، چهار نمونه از مشکلات رایج بین زوج‎ها مطرح می‎شود تا با بازبینی هر کدام از آنها، مخاطب و تماشاگر به قضاوت و جمع‎بندی برسد. هر چند در دنیای واقعی ممکن‎ست خود نیز پیش از ورود به سالن نمایش و در زندگی شخصی، به آن مبادرت کرده باشد. بنابراین رویارویی از زاویه‎ای دیگر و بروی صحنه زنده تئاتر می‎تواند تجربه‎ای متفاوت برای او رقم بزند.
«نیمه تاریک ماه» اما در همین حد و اندازه خود را نگه می‎دارد. نه می‎خواهد از فضای کمدی و مفرح، چندان دور شده و وارد مباحث جدی و روانشناختی عمیق شود و نه ادعای تاثیرگذاری و اصلاح دارد.
این نمایش در قالب کلی، یک کمدی اجتماعی‎ست با دغدغه سوژه‎ی امروز که در نقد وابستگی به گوشی‎های همراه، به شکاف حاصل بین افراد خانواده، دوستان، زوجها و والدین و فرزندان اشاره می‎کند.
فاصله حاصل از شتاب زمان و امکانات ارتباط مجازی، موجب نوعی غریبگی و درماندگی آدمها از یکدیگر می‎شود، چنانکه هر کدام در حبابی از تنهایی درونی قرار می‎گیرد که میل به دیده شدن و مورد توجه قرار گرفتن را در او شدیدتر می‎کند. این شدت چنان اوج می‎گیرد که حتی با وجود داشتن همسر و یا شریکی جذاب و مورد علاقه، همچنان بدنبال جذب و تایید افراد دیگر است. اما هیچ موازنه‎ای در این میان بوجود نمی‎آید و دست آخر این بنای کج، فرو می‎ریزد.

نمایش، داستانی از هر کدام از زوجها را تعریف می‎کند که علی‎رغم ادعای اولیه از نزدیکی و صمیمت بین آنها و صداقتی که جعلی از آب در می‎آید، به آسیب‎ها، اختلافها و مشکلاتی ریشه‎ای می‎رسد که تنها با پنهان کردنش، می توانستند ادامه دهند. و حالا در موقعیتی که مجبور به کنار زدن نقاب از چهره هایشان و عریان کردن درون‎شان شده‎اند، به حقیقت و رازهایی از یکدیگر پی می‎برند که دیگر قابل انکار نیست.

بنی اردلان با تکیه بر موضوعی که هم جذابیت دارد و هم برای ایرانی‎ها مملوس و قابل درک است، توانسته چفت و بست داستان و اجرا را بخوبی تأمین کند. اگرچه در ابتدای نمایش، ریتم درهم و برهم و دیالوگ‎ها در یک شلوغی آشفته، قدرت تمرکز و شنیدن رسای گفتگوها را برای تماشاگر مختل می‎کند.
پس از چند دقیقه گذشت زمان، کم کم ریتم و جریان نمایش خود را پیدا می‎کند و به سبب فراز و نشیب‎های غافلگیرانه، به جلو می‎رود.
با این حال در اجرای بازیگران، یکدستی و همگنی وجود ندارد و این معضلی می‎شود که نمایش در یک انسجام و تعادل حرکت نکند. برخی مواقع، بازی‎ها قابل قبول و برخی ضعیف‎تر همراه با تپقند، که پس از ۳۰ شب اجرا، دیگر توجیه چندانی ندارد. اجرای اهورا نیازی و مژده محمدی در سطحی پایین‎تر و سیاوش صفاریان پور و مرجان اتفاقیان بهتر از سایرین هستند. بنی اردلان در این دوره از بازاجرای نمایش «نیمه تاریک ماه» بجز بهزاد عمرانی، سایر بازیگرانش را تغییر داده است. این تغییر اگرچه جذابیت هایی دارد اما به نظر می‎رسد نیازمند تمرینات و تعادل بیشتر در جنس و فضای بازی بازیگرانش است. و شاید نقطه ضعف مشهود بیشتر در این بخش به چشم بیاید. هر چند متن نیز اگرچه دراماتورژی شده و برای تئاتر آماده شده است اما نمی‎تواند وارد عمق رابطه‎ها و فضای مابین آنها به ویژه زوج میزبان شود. به نظر می‎رسد شتاب و عجله زیادی تنها برای نشان دادن خیانتها و سطحی بودن عشق و رابطه‎ها بکار برده شده و نه چرایی آنها. هر چند در یک نمایش ۷۵ دقیقه‎ای بیش از این نیز دشوار به نظر می‎رسد.
طراحی صحنه نیز قابل قبول است. تلاش شده است به فضای داخلی منزلی از قشر متوسط جامعه نزدیک باشد. و از پخش زنده فیلم بروی پرده‎ای در انتهای صحنه، تداعی زیر ذره بین بودن و رویارویی با لنز دوربین به عنوان ناظری تمام وقت، بهره برده شده که ایده جذابی‎ست.
داستان به سمتی پیش می‎رود که مشخص می‎شود تمام افراد حاضر در مهمانی، رازهایی برای پنهان کاری از همسر و پارتنرشان داشته‎اند، رازهایی که اغلب طعم و بوی خیانت و یا رابطه‎های موازی دارد. این برجستگی خیانت می‎تواند نقد واضحی به روابط عاطفی نیز باشد. روابطی که هر چند با گمان و نیت عاشقانه و دلبستگی آغاز شده و شکل می‎گیرد اما طی همان فرآیند میل و فقدان، به نظر می‎رسد که تاریخ انقضای کوتاهی دارد و یا به تنهایی کفایت نمی‎کند.
«نیمه تاریک ماه» با نامی استعاری از خسوف که به تاریک شدن فضای رابطه‏ها اشاره دارد و عریان شدگی آن بخشی از ماه که در تاریکی‎ست و بیشتر می‎توان به نقص‎های آن پی برد، می‎تواند نمایشی مفرح و دغدغه‎مند باشد که لحظاتی خوش را برای تماشاگران و همراهانشان رقم بزند و در عین حال پیامهای اخلاقی نیز داشته باشد..