سعید چنگیزیان چطور «هنگامه» شد

ندا شاهرخی یکی از کارگردانان «اینجا پنجره‌ای باز مانده است» با اشاره به اینکه نمایش برداشتی مدرن از ۷ مرتبه سلوک منطق‌الطیر است درباره حضور یک بازیگر مرد به جای شخصیت زن نمایش توضیح داد.

ندا شاهرخی یکی از کارگردانان نمایش «اینجا پنجره‌ای باز مانده است» که در تماشاخانه ایرانشهر در حال اجراست، در گفتگو با خبرگزاری مهر درباره مضمون این اثر نمایشی گفت: این نمایش داستان زندگی یک زن را در ۲ مقطع متفاوت به تصویر می‌کشد؛ مقطع اول ۱۰ سال قبل و دیگری زمان حال را روایت می‌کند که هر ۲ مقطع زمانی با الهام از منطق‌الطیر عطار نوشته شده و ۷ مرحله‌ای را که در این کتاب آمده و شامل طلب، عشق، شناخت، استغنا، توحید، حیرت و فقروفنا است مد نظر قرار داده است. بعد از مرحله فقروفنا انسان به آنچه که می‌خواهد و در واقع قله قاف مدنظر منطق‌الطیر است، می‌رسد و آنجاست که با خودش روبرو می‌شود و به شناخت عمیق‌تری از خودش می‌رسد. این زن یک هنرمند تجسمی است و همزمان با روایت این ۲ مقطع از زندگی‌اش آثاری را روی صحنه در لحظه خلق می‌کند.

وی درباره ویژگی‌های نمایش بیان کرد: نمایش مینیمال است و یک نوع رئالیسم جادویی در آن وجود دارد. یکی از ویژگی‌های مهم نمایش وجود پرفورمنس در آن است؛ پرفورمنس به معنای واقعی کلمه به معنی وجود اکت واقعی در زمان واقعی. چون ما در تئاتر معمولاً اکت واقعی را در زمان واقعی نمی‌بینیم اما در پرفورمنس این وضعیت رخ می‌دهد. در این نمایش در موقعیت‌هایی که این کاراکتر در حال خلق اثر است در یک زمان واقعی یک اثر واقعی را به وجود می‌آورد. یکی دیگر از ویژگی‌های این نمایش این است که به مساله شهر می‌پردازد که این بخش توسط ویدئو مپینگ در نمایش نشان داده می‌شود. مساله شهر توسط شخصیت دوم نمایش یعنی سعید باز می‌شود و ارتباط بین محلات تهران با ۷ مرحله عطار هم که در یک فضای شهری اتفاق می‌افتند، از این طریقمشخص می‌شود.

شاهرخی ادامه داد: در واقع این نمایش لایه‌های متفاوتی دارد که لایه اول روایت زندگی یک زن است که ارتباطش را با عشق در ۲ مقطع زمانی به تصویر می‌کشد. لایه دوم کار، به ۷ مرحله‌ای که این زن برای رسیدن به خودشناسی طی می‌کند، می‌پردازد و لایه سوم به فضای شهری و پنجره‌هایی که در محلات مختلف تهران وجود دارد و هرکدام از این محله‌ها به یکی از مراحل هفتگانه عطار اشاره دارد، می‌پردازد. هر کدام از لایه‌های مختلفی که در نمایش به آن‌ها پرداخته می‌شود برای این است که تماشاگران مختلف با سطح آگاهی متفاوت بتوانند از دیدن کار لذت ببرند.

چرا سعید چنگیزیان برای نقش «هنگامه» انتخاب شد؟

این کارگردان تئاتر درباره حضور سعید چنگیزیان در نقش شخصیت زن نمایش عنوان کرد: یکی از دلایل حضور سعید چنگیزیان در نقش هنگامه این است که ما در داستان عطار، جنسیت نداریم و جنسیت مرد در شعر به معنی انسان است از این رو خواستیم با این کار ساختارشکنانهجنسیت را از کار بگیریم. از طرف دیگر این نمایش کاری بسیار زنانه و روایتی از زندگی یک زن است و اگر قرار بود نقش کاراکتر اصلی را باز هم یک زن بازی کند، ممکن بود با دافعه‌ای از طرف جامعه مردان روبرو شویم به این معنا که فکر کنند این نمایش تنها یک روایت زنانه است و مردها در آن دخیل نیستند از این رو برای اینکه همه تماشاگران با کار ارتباط برقرار کنند و بتوانند همه آن ۷ مرحله‌ای را که از آن سخن می‌گوییم در زندگی‌شان پیدا کنند و به درون خودشان بروند و ببینند کجای کار زندگی‌شان هستند، سعید چنگیزیان را در نقش یک زن گذاشتم تا مخاطبان به این نکته پی ببرند که علی‌رغم اینکه شاهد یک روایت زنانه هستند یک مرد آن را بازی می‌کند پس موقعیتی جهان شمول است و همه انسان‌ها می‌توانند آن را درک کنند.

وی یادآور شد: البته این نمایش ۲ وجه از کاراکتر را به نمایش می‌گذارد، اول وجهی که چنگیزیان به صورت فیزیکی آن را روی صحنه بازی می‌کند و دوم صدایی که دوست هنگامه است و با او صحبت می‌کند و در واقع می‌تواند گفت بخش زنانه وجود اوست که در حال صحبت با خودش است. به هر حال نیاز داریم که مردها بیشتر وارد فضای زنانه شوند و آن را درک کنند و همیشه این‌طور به زنان نگاه نکنند که آن‌ها یک موجود احساساتی هستند و در لحظه تصمیم می‌گیرند. در فرهنگ مردسالارانه ما این تصور وجود دارد که زن‌ها فرد ضعیف‌تری هستند در حالی که شخصیت زن این نمایش، زن قدرتمندی است و من تلاش داشتم مردها و حتی بازیگر اصلی نمایشم را وارد این فضای زنانه کنم.

هنوز برخی تماشاگران با تئاتر قهر هستند

وی درباره میزان استقبال و حضور مخاطبان از نمایش‌های روی صحنه گفت: در شرایط امروز تئاتر، مخاطب دارای یک دوگانگی شده مبنی‌بر اینکه باید به دیدن نمایش‌های روی صحنه بیاید یا نه. این روزها خیلی از تماشاگران همچنان با تئاتر قهر هستند و البته پیش از این هم به دلیل سیاست‌های غلطی که وجود داشت عموماً تئاتر نمی‌توانست مخاطب عام را جذب کند چون اصلاً در سبد فرهنگی خانواده تعریف نشده بود و با هزینه‌های سرسام‌آوری که وجود دارد توقع اینکه مردم برای دیدن یک نمایش هزینه کنند، زیاد است. به هر حال در شرایط کنونی همچنان این نظر بین برخی از هنرمندان و تماشاگران وجود دارد که اصلاً چرا باید تئاتر اجرا شود و چه تاثیری در بهبود وضعیت دارد اما از نظر من تعطیل شدن تئاتر یا اجرا نکردن آن درست نیست چون تئاتر هنری است که به صورت زنده با تماشاگرش ارتباط دارد و می‌تواند کنشگر و تاثیرگذار باشد و مسائلی را مطرح کند که شاید در زندگی روزمره نتوانیم آنها را مطرح کنیم.

شاهرخی با اشاره به اینکه نمایش «اینجا پنجره‌ای باز مانده است» دومین قسمت از یک تریلوژی است که پیش‌تر قسمت اول آن با نام «بعد از این» اجرا شده بود، درباره اجرای سومین قسمت این سه‌گانه توضیح داد: سومین قسمت این سه گانه نیز اجرایی بین‌المللی خواهد بود که مارکو بریتینی هنرمند ایتالیایی طراحی حرکت آن را برعهده دارد که در فرانسه و بلژیک سکونت دارد. در اثر سوم حرکت و طراحی حرکت بخش زیادی از کار را در برمی‌گیرد؛ طراحی حرکتی متفاوت که تاکنون کمتر تجربه شده است. همچنین موسیقی نیز نقش مهمی در اجرا دارد. داستان نمایش نیز باز هم زنانه است و درباره کارگردانی است که در حال خلق منطق‌الطیر عطار است. امیدواریم این نمایش سال آینده امکان اجرا داشته باشد چون امسال نتوانستیم از حضور بریتینی در ایرانبهره‌مند شویم. بخش اول این سه‌گانه نمایشی بود به نام «بعد از این» که سال ۹۶ در تالار مولوی به صحنه رفت. آن نمایش نیز اثری بین‌المللی بود که با کارگردانی مشترک من، یاسمن خواجه‌ای و ژان لویی اکل مدیر کمپانی «نف» فرانسه هم در ایران و هم فرانسه به صحنه رفت که البته آقای اکل فوت کرده‌اند که امیدوارم روحشان در آرامش باشد.

استانداردهای ایرانشهر در حد سالن‌های نمایش فرانسه

وی در پایان صحبت‌هایش درباره اجرا در تماشاخانه ایرانشهر بیان کرد: تماشاخانه ایرانشهر در قیاس با سالن‌هایی که ما در فرانسه اجرا رفتیم از استاندارد بسیار خوبی برخوردار است و حتی در بخش نیروی انسانی پیش‌روتر هم هستند. عوامل اجرایی سالن حرفه‌ای و دلسوز هستند و هر کاری از دستشان بر می‌آید برای گروه‌های نمایشی انجام می‌دهند به عنوان مثال ۲ روز قبل از اجرا، ما تغییرات ناگهانی در کار ایجاد کردیم و باعث شد که زحمت مضاعفی برای عوامل سالن ایجاد شود در حالی که اگر در فرانسه بود هرگز همچین تغییراتی اعمال نمی‌شد.

این کارگردان تئاتر ادامه داد: محیط تماشاخانه آرام و امن است و هیچ‌یک از گروه‌های نمایشی در سالن تحت فشار نیست و این به خودی خود نعمت محسوب می‌شود در شرایطی که اجرا رفتن پر از تنش است. ما همواره به تماشاگران تاکید می‌کنیم از نمایش عکس‌برداری و فیلمبرداری نکنند، در همه جای دنیا هم این قانون نانوشته وجود دارد و عکس‌هایی که خود گروه از اثر منعکس و منتشر می‌کند رسمیت دارد و تماشاخانه ایرانشهر هم همکاری لازم برای حضور عکاسان خبری و عکاس گروه را برای ما فراهم کرده است. در واقع می‌توان گفت گروه و سالن در یک تیم هستند و برای زنده نگاه داشتن تئاتر تلاش می‌کنند.

نمایش «اینجا پنجره‌ای باز مانده است» به نویسندگی، طراحی و کارگردانی ندا شاهرخی و یاسمن خواجه‌ای، تهیه کنندگی نسیم ادبی و مرتضی یونس زاده تا ۸ تیر ماه در سالن سمندریان تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه است.

سعید چنگیزیان (در نقش هنگامه) و مرتضی یونس زاده (در نقش سعید) در این نمایش به ایفای نقش می‌پردازند.