کد ۱۳ نمایشی آینده ساز است

در نشست دوشنبه های نقد تئاتر هر دو منتقد کانون ملی منتقدان تئاتر ایران ضمن پذیرفتن اجرای بی ادعای نمایش کد ۱۳ بر لزوم چنین اجرایی در شرایط فعلی تاکید کردند که تئاتر بهترین محل برای شناخت مسائل و مشکلات اجتماعی است.
رضا آشفته نویسنده و منتقد ، درآغاز نشست گفت: نمایش کد سیزده به مسائل اجتماعی می پردازد و از منظر آسیب شناسی اجتماعی مسائل مرتبط با دختران دبیرستانی را مطرح می کند و البته در فضایی واقع گرایانه و در توجه به مینی مالیسمی متکی به متن، طراحی و بازی ها روال اجرایی به خود می گیرد.
سوگل جعفری، کارگردان نمایش کد ۱۳ نیز با اشاره به سابقه کار کردنش در سینما و ساخت دو فیلم کوتاه این نمایش را نخستین کار صحنه ای خود دانست و گفت که سالهاست در زمینه مسائل اجتماعی نیز فعالیت می کند و همین خود هدایت کننده اش در مسیر سوژه های اجتماعی در فیلم و تئاتر شده است و این نمایش هم از یک نویسنده گرگانی است که او هم بر اساس واقعیت های اتفاق افتاده در آن شهر این نمایشنامه را نوشته که البته این گروه با دراماتورژی متن سعی کرده متن را برای مخاطب تهرانی نزدیک تر کند و در این راه از حضور میثاق زارع استفاده کرده اند و توانسته اند متن و بازی ها را سمت و سوی بهتری بدهند.
رضا آشفته، نویسنده، درباره تحلیل متن کد 13 گفت: هر دبیرستانی چه پسرانه و چه دخترانه بنابر رشد دانش آموزانش و درگیر شدن با مسائل حاد دوره نوجوانی که در ان بلوغ جنسی و فکری آنان را به چالش می کشد باعث می شود که ما بیشتر متوجه بحران های دشوار و پیچیده این دوران باشیم و تئاتر بستر مناسبی برای پرداختن به آن خواهد بود. امسال هم علاوه بر کد 13 شاهد اجرای نمایش «است» به کارگردانی پرنیان شمس بودیم که آن هم از زوایه ای دیگر به مسائل دختران دبیرستانی می پرداخت. اما در کد سیزده هر دانش آموز مشکل خاص خود را دارد. درگیری های خانوادگی و فقر از یک سو و رسیدن به بلوغ جنسی و مطرح شدن نیازهای عاطفی دگرگونه و فهم و مهار و گذر از این بحران از سوی دیگر تب و تاب کار را بالا می برد. به وویژه این روزها هم روابطی غیر منتظره و سقط جنین نیز هرازگاهی علاوه می شود بر این مصیبت های اجتماعی که در این داستان نیز نحسی چنین چیزهای دامن این بچه ها را گرفته است. 
به هر تقدیر یک کلاس درس هست و کلی گره که باید هر یک به گونه ای گشوده شود اما پایان باز است و این قصه ها بی پایان است. دخترانی با تمام لوس و ننر بودن ها و در عین حال ها دشواری ها و کاستی هایی که در فقر دارند، زوایای خشن و زورگویانه ای را برای ناامیدی ها  به خود می گیرد اما در این ناچاری ها هنوز هم امید بر روابط چیره است و ما در مسیر زندگی به سوی بهتر شدن ها گام برمی داریم.
آناهیتا زینی وند، منتقد عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران نیز گفت: کد ۱۳ به ظاهر تنها یک کلاس درس است با تعدادی دانش اموز دختر؛ کلاسی که شاید کنایه ای از برهوت بی زنده گانی زنانی باشد در آینده ای نه چندان دور. چرا که دور از ذهن نیست زمانی که جو اموزشی عاری از هر گونه شادی است اما سرشار از ترس و وحشت است.
نمایش کد ۱۳ رئالیسمی است حاکم  بر کودکان و نوجوانان در سیستم  خشک آموزشی مدارس دیروز و امروز؛ شاید با دیدن این اجرا که تنها ساعاتی از اتفاقات ملموس در بین دانش اموزان و کادر آموزشی و سیاستهای تعریف شده را به  نمایش میگذارد؛ این پرسش بوجود اید که چرا نظام  اموزشی و پرورشی باید تا این اندازه مضطرب و پر از استرس باشد، برای نسلی که قرار است جامعه ای را اداره کنند.
در حین ورود به سالن؛ اجرا رقم خورده و تعداد ی دختر در  کلاسی از مدرسه که تنها حاوی چند نیمکت و دو پنجره مشرف به خیابان است در حال اواز خوانی خوانندگان رپر هستند و مملو از شادی! در همان ابتدا تضادی بین رفتار و قوانین اموزشی، مشهود است؛ چراکه  دست کم این نوع موسیقی جایگاهی درکتب و اموزشهای روزانه ندارد اما با جسارت، دختران را در حال اجرای این اشعار میبینیم هر چند گه گاه صدا ها از کوک خارج میشود و ریتم می افتد اما بیانگر این نکته است که نسل امروز هر انچه را که بخواهند انجام خواهند داد.
الهه فرازمند بازیگر این نمایش گفت: دهه ی هشتاد دهه ی شالوده شکنی و نافرمانی است که به علت تفاوت فکری و جهان بینی در برقراری ارتباط با نسل گذشته دچار معضلات زیادی شده است، این دهه به دنبال پاسخ نیست و همواره درگیر پرسش است. پرسشی که به ذهن نسل های گذشته خطور نکرده، پس بنابراین به دنبال پاسخش هم نبوده اند، به همین دلیل در جواب دادن به این نسل دچار چالش شده اند، نسلی که بی دلیل نمی پذیرد و تقلید نمی کند و تا قانع نشود چیزی را تحت عنوان قانون و هنجار فرمان بردار نیست، کد 13 به دنبال بازتاب تفاوت نسل ها و درخواست های نسل جدید است، برای مخاطب جوابی ندارد و همواره طرح پرسش میکند، چرا فلان چیز هنجار است و بهمان چیز نا به هنجار؟ چرا اینگونه شد؟ چرا نسل قبل پا به پای من جلو نیامد؟ و هزاران چرای دیگر که بی پاسخ می ماند.
زهرا آقا پور، بازیگر گفت: چیزی که مرا آزار میدهد و برایم عجیب است، این است که من ده سال پیش به عنوان یک دختر دبیرستانی مشکلاتی داشتم که نوجوانان امروزی هم با آن مشکلات مواجهند و به نظرم این خیلی خطرناک و حائز اهمیت هست و زنگ هشداری ست برای ما. ده سال زمان کمی نیست چطور ما نباید شاهد رشد فکری، فرهنگی و تغییرات در سیستم تعلیم و تربیت  باشیم؟..
پژند سلیمانی، بازیگر هم گفت: متاسفانه یا خوشبختانه فرزندان این نسل مانند نسل گذشته نیستند که بخواهند گوش به فرمان خانواده های خود یا بزرگتر ها باشند و باید تلاشی برای فرهنگ سازی جامعه کرد. و با فعالیت در این حوزه ها شاید بتوانیم کمکی برای جامعه ی خود باشیم.
سوگل جعفری در ادامه افزود: تمام تلاشم این بود که کاری را شروع کنم که زنان اعضای این گروه باشد و مشکلات زنان جامعه را به زبان بیاورم.
میثاق زارع، دراماتورژ نمایش گفت: کد ۱۳ درباره‌ی رنسانسی‌ست در نسل جدیدِ جنس مونث در جامعه، که در هر نسلی فقط کمی پیش می‌رود و درجا می‌زند و قبل از شکل گیری اخته می‌ماند.
همانگونه که در جایی از نمایش یکی از شخصیت‌های نمایش در حال حفظ کردن مطلبی در مورد رنسانس است و فقط تا چند جمله‌ی اول پیش می‌رود و برمی‌گردد به اول متن و بارها این تکرار می‌شود.
این رنسانس به خاطر تفاوت نسل‌ها و عدم پذیرش نسل‌های قبل هیچگاه شکل کاملی نمی‌گیرد که بخش بزرگیش برمی‌گردد به ساختار اجتماعی و فرهنگی و مذهبی که خواسته یا ناخواسته همه به مرور درگیرش می‌شوند. حتی همین نسل جدید.
مریم صفایی، تهیه کننده این تئاتر هم گفت: هیچوقت فکر نمیکردم تهیه کننده کار تئاتر بشوم من علاقه ی زیادی به کار تصویر داشتم و دارم ولی وقتی با نمایشنامه کد١٣ مواجه شدم که آنوقتها به نام دوشیزه در اختیار  من قرار گرفت و دل از من برد وپرداختن به موضوع زنان زن گریز من را یاد رازهای مگوی ١٦-١٧ سالگی انداخت دوران پر تلاطم نوجوانی.
مواجه شدن با گروه کارگردانی و بازیگران این کار که با جان و دل سر تمرینها حاضر می شدند و وجود معجزه آسای میثاق زارع نازنین  و معصومه مسعودی عزیز که در نیمه ی راه به ما پیوستند، بی تاثیر نبود و در نهایت عشق و همفازی گروه که تماما به تماشگر هم منتقل میشد راه را هموارتر، زیبا تر و خواستنی تر کرد.
آناهیتا زینی وند، منتقد و کارگردان، درباره اجرای این اثر افزود: سوگل جعفری کارگردان با تکیه بر تکه ای از واقعیت موجود به دنبال باز کردن گره ای از مشکلات دخترانمان رفته تا شاید نگاه مسئولین امر را بر این مهم جلب کند و امیدوار به آینده ای روشن برای نسل آتی.
تجربه ای که شاید هر کدام از ما تماشاچیان مخصوصا زنان  به نوعی با آن اشنا هستیم و شاید نوستالژی خیلی از ما باشد.
نکته ی حائز اهمیت در این اثر این است که تئاتر را ابزاری دانسته برای پرسشگری و طرح مشکلات موجود که خود رسالت این هنر مردمی است.
  در نمایش کد ۱۳ فارغ از دیده شدن مشکلات دختران که بخش بزرگی از آسیبهای وارد بر آنهاست؛ نمایش نامه دارای درامی است که از نظر شیوه ی اجرا مخاطب را به دنیای آثار هیچکاک می برد و نشانه هایی که در حین روایت داستان به آن پرداخته شده هر لحظه ذهن را به سمتی برای گره گشایی از مسئله می کشاند.
جنینی سقط شده، در سرویس بهداشتی مدرسه، یافت شده است، که شک حاضرین را به سمت تک تک دختران و افراد حاضر در مدرسه جلب می کند؛ دخترانی که از طبقات مختلف جامعه به قصد آموزش و تربیت پا به مدرسه گذاشته اند و اکنون درگیر چالشی شده اند که خط قرمز نگاه جامعه  به دوشیزه گان را زیر پا نهاده اند رفته رفته داستان تک تک دختران حاضر برملا می شود.
رعب و وحشت حاکم بر فضا؛ کلاس را بیشتر شبیه دادگاه و مجرم و زندانی  می کند تا مدرسه؛  چه بسا دانش اموزان هم به این امر واقف می شوند و خودشان دادگاهی تشکیل می دهند تا مجرم را سریع تر شناسایی کنند.
ناظم مدرسه که نقش مادر یکی از ساختار شکن ترین دختران مدرسه را نیز به عهده دارد در عمل حکم بازپرس را به خود میگیرد و با رو در رو قرار دادن بچه ها سعی بر پیدا کردن راه فرار و توجیه اتفاقات در پیش مسئولین ما فوق خود بر می اید.
 بازیهای نرم و یک دست بازیگران حاکی از درونی کردن نقشها و تحقیق و پژوهش دقیق بر روی کارکترهای نمایشنامه می باشد و البته  نتیجه ی خوب کار گروهی  و اتحاد تیم و اعتماد کارگردان به بازیگرانش در نشان دادن هر چه بهتردیده شدن نمایش.
طراحی لباس اگر چه به ظاهر یونیفرم یک رنگ مدرسه است اما هر کدام با نشانه ای از دیگری تفکیک شده، آهو دختر شاداب و مهربان با جورابهای زرد رنگ که مدام در حال خواندن بخشی از تاریخ رنسانس هست خواهان و امیدوار به  نوگرایی و اصلاح اتفاقات ناگوار است بر خلاف امینه که دختری چادری و درونگرا از قشر ضعیف جامعه و گویا تابع هر انچه هست که بر او تحمیل می کنند تا انجا که قرار است بخاطر بدهی پدر، همسر مردی شود که پنجاه ساله است. اما او نیز در انتها دست به  انتخابی متفاوت می زند.  نقطه ی مقابل دیگر امینه ندا است، دختر ناظم که قوانین خودش را دارد و بی پروا رو در روی جبر می ایستد.
هستی دختری که بخاطر ناهنجاریهای مادر با اغواگری در پی رهایی زندگی فعلیش است.
موسیقی نمایش دور از دنیای واقعی نیست. سکوت، فریاد، جیغ و گاها ریتمهایی برای بدست اوردن شادی های لحظه ای.
رضا آشفته، پژوهشگر نیز درباره این اجرا گفت: در این نمایش که سعی شده در فضایی کمینه گرا یک وضعیت رئالیستی شکل بگیرد بازیگران به راحتی از وجود خود برای آفرینش نقش ها مایه می گذارند و نسبت های درستی با واقعیت های پیرامونی برقرار می کنند. همه چیز هم در یک کلاس می گذرد بنابراین منطق اجرایی هم پیدا می کند که کمترین چیدمان صحنه را در اختیار بگیرد.  دو چهارچوب نشانه پنجره است و چند نیمکت که تقریبا هم خالی است چون جمعی از بچه ها در تور راهیان نور  به جنوب و مناطق جنگی رفته اند و حالا در اینجا که فضا تقریبا خالی شده این جنب و جوش بازیگران است که باید لبریز شود از آن معنایی که در اینجا ریشه در مسائل متعدد و بهم گره خورده دارد. همین کار بازیگران را دشوار می کند اما چون ماهها وقت گذاشته اند بر نقش ها و نحوۀ بازی کردن شن اشراف یافته اند و حالا خیلی خلاقه تر می توانند در یک فضای باورمند و واقع گرایانه خودی نشان دهند و در کل ما نیز از آنچه می بینیم هم احساس رضایت می کنیم و هم بر وجوه تراژیک آن آگاه می شویم.
نمایش «کد ۱۳» به نویسندگی عماد رجبلو و کارگردانی سوگل جعفری این شب‌ها در سالن شماره ۲ عمارت نمایشی نوفل‌لوشاتو روی صحنه رفته و تاکنون مخاطبان خوبی را به سالن کشانده است.
زهرا آقاپور، پروا آقاجانی، نسا توافق، مارال جمال پناه، انیس صنیعی، پژند سلیمانی، الهه فرازمند، مهناز مهدی زاده بازیگرانی هستند که در نمایش «کد ۱۳» به ایفای نقش پرداخته اند.