تئاتر رئالیستی؛ نیاز زمانه ما

نمایش «هملت پشت‌کوهی» به نویسندگی و کارگردانی «ابراهیم پشت‌کوهی» که پس از اجرای عمومی در «پلاتو آفتاب» بندرعباس و استقبال بی‌سابقه‌ی مخاطبان از آن، اجراهای خود را از روز ۱۴فروردین‌ماه در سالن چهارسوی مجموعه‌ی تئاترشهر تهران آغاز کرده تا کنون میزبان بسیاری از هنرمندان سرشناس عرصه‌ سینما و تئاتر بوده است. بنا بر گزارش روابط‌عمومی گروه، تاکنون شماری از هنرمندان مطرح و خوش‌نام عرصه‌ تئاتر، سینما و تلویزیون به تماشای نمایش «هملت پشت‌کوهی» نشسته‌اند که از جمله می‌توان به حمیدرضا نعیمی، حسین کیانی، احمد طالبی‌نژاد، ناهید مسلمی، رضا بابک، بهارک بابک، احسان عبدی‌پور، بهزاد صدیقی، محسن حسینی، قطب‌الدین صادقی، پریسا مقتدی، سلمان امین، عبدالجبار کاکایی، شیرین یزدان‌بخش و علیرضا بهنام اشاره کرد. هنرمندان نام‌برده پس از تماشای نمایش «هملت پشت‌کوهی»، نظرات مثبت و متفاوتی درباره‌ تازه‌ترین اثر ابراهیم پشت‌کوهی ارائه کردند.

رضا بابک (بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون)، که شب پنج‌شنبه، ۸اردیبهشت تماشاگر ویژه‌ی نمایش «هملتِ پشت‌کوهی» بود، با بیان اینکه «اجرای هملت پشت‌کوهی را بسیار دوست داشتم»، درباره‌ آن گفت: «مدت‌ها بود تئاتر ما، نمایش‌هایی با سبک و سیاق رئالیستی به خود ندیده بود. البته ابراهیم پشت‌کوهی تسلط زیادی بر شکل‌ها و گونه‌های مختلف تئاتر دارد. نکته‌ی جالب برای من این بود که بسیاری از بازیگران این نمایش برای اولین بار روی صحنه می‌رفتند و این موضوع جسارت زیادی را می‌طلبد و البته از عهده نقششان به‌خوبی برآمده بودند.»

بابک افزود: «این نمایش، بیانگر رنج ابدی بشریت است و به‌خوبی یک خانواده‌ی معاصر ایرانی و هجوم آسیب‌های اجتماعی و آسیب‌پذیری‌هایشان را به تصویر کشیده بود. کارگردان قصه را خوب پیش برده و ازنظر درام‌نویسی پایان درستی داشت.»

احسان عبدی‌پور (نویسنده و کارگردان سینما) نیز درباره‌ی این اجرا گفت: «هملت پشت‌کوهی نمایش بسیار یکدست و خوبی است. ابراهیم پشت‌کوهی اینجا از همه‌ی گونه‌های اجرایی تئاتر، جداشده و یک کار رئال، هایپررئال و بعضاً ناتورالیستی اجرا می‌کند. من به یک دلیل غیرهنری و اجتماعی، خیلی این تغییر فرم را دوست دارم، فکر می‌کنم تئاتر ما در حال تبدیل‌شدن به یک امر خنثای لاکچری‌مآبانه‌ لوسِ ادکلن‌زده‌ بی‌کارکرد بود و است. در حال حاضر بیش‌تر دنبال تئاترهایی می‌گردم که خیلی رئال و در واقع چسبی باشند برای مخاطبی که در ذهنش یک کارکردِ به‌دردنخور دکوراتیو از تئاتر در حال شکل‌گیری بود. 

نمایش‌هایی از جنس «هملت پشت‌کوهی»، بازتعریفِ درست‌ترِ اجتماعی دوباره‌ای از تئاتر به همراه دارند. به نظرم در این برهه‌ی زمانی به چسبی از جنس رئالیسم در تئاتر نیازمندیم.»

احمد طالبی‌نژاد (منتقد، روزنامه‌نگار و فیلم‌ساز) نیز در مورد نمایش «هملت پشت‌کوهی» معتقد است: «این نمایش در اصل هیچ ربطی به «هملت» شکسپیر ندارد. مضمون کار شکسپیر، تردید و به‌نوعی خیانت و پدرکُشی و پسرکُشی است. 

این جنبه در کار آقای پشت‌کوهی هست، یعنی آدم‌هایی که در نمایش می‌بینیم، به نحوی دچار شک و تردیدند و هیچ‌کس در واقع صادق نیست، چون نسبت به آنچه کنارش اتفاق می‌افتد، مطمئن نیست؛ این‌که طلاها را چه کسی برداشته، شک همه را به یکدیگر برمی‌انگیزد. این جزو عناصر و جزییات کار شکسپیر است که در نمایش «هملت پشت‌کوهی» وجود دارد اما نمایش آن‌قدر بومی‌شده که اگر اسم هملت را از روی آن برداریم و مثلاً یک نام بومی بگذاریم، تماشاگر کم‌تر متوجه می‌شود اصل و نسب این نمایش چیست. این همان کاری است که ناصر تقوایی در فیلم «ناخدا خورشید» کرد.»

این منتقد پیشکسوت ادامه داد: «در این کار، ما با یک اثر فرامرزی و جهانی روبه‌روییم. باوجودی که این افراد، یک خانواده‌اند، ولی زبان و فرهنگ مشترکی ندارند. یکی بندری حرف می‌زند، آن‌یکی تهرانی و دیگری یزدی. جمعی از اقوام و فرهنگ‌های مختلف را می‌بینیم که زیر چتر یک خانواده گِرد آمده‌اند، یعنی همان چیزی که در ایران خودمان شاهد هستیم.»

حسین کیانی (نویسنده و کارگردان تئاتر) گفته است: «هملت پشت‌کوهی» با کارهای قبلی ابراهیم پشت‌کوهی یک تفاوت عمده دارد و آن نزدیک‌شدن به لایه‌های زیرین سطح اجتماعی است؛ یعنی آدم‌هایی که کم‌تر دیده و شنیده می‌شوند، کم‌تر مبدل به درام می‌شوند و زندگی‌های‌شان کم‌تر در درام‌ها تجلی پیدا می‌کند. البته کارگردان، دغدغه‌های همیشگی خودش را در این نمایش هم داشت، همان فرهنگ و آداب و اقلیم و بومی که از آن ریشه گرفته و بالیده و آمده و چه خوب بود که اصرار نداشت زبان نمایش، فارسی رسمی باشد. این نمایش شمایی بود از جامعه‌ی ایرانی و مخصوصاً طبقه‌ی فرودست و جامعه‌ی زیر متوسط. در طراحی متن و طراحی اجرا، جزییات خیلی رعایت شده بود.»

پریسا مقتدی (بازیگر تئاتر) در رابطه با نمایش ابراهیم پشت‌کوهی بیان کرد: «از تماشای نمایش «هملت پشت‌کوهی» خیلی لذت بردم. درصدی از نام هملت را در نمایش دنبال می‌کردم اما آن‌قدر اثرشان در فرهنگ و آداب‌ورسوم لایه‌های مختلف جامعه‌شناسانه یک خانواده ایرانی، بخصوص یک خانواده‌ جنوبی و بندری تنیده شده بود که از نام هملت و تصویری که در ذهنم کاشته شده بود، کاملاً فاصله گرفت و درخت تناور دیگری شکل گرفت. 

از نمایش‌نامه و کارگردانی ساده و روان لذت بردم، چون بی آن‌که بخواهد مستقیماً به توانایی‌های کارگردان اشاره بکند، امضای کارگردان روی صحنه‌های مختلف اثر وجود داشت. همچنین بازی‌های نمایش بسیار لذت‌بخش بود و گروه بازیگران یکدستی قابل‌توجهی در بازی‌ها داشتند.»

عبدالجبار کاکایی (شاعر) نیز عقیده دارد: «در نمایش هملت پشت‌کوهی، علاوه بر نقد کنش‌های اجتماعی و سیاسی و خرافات رایج و ابعاد پیچیده‌ زندگی انسانی، که انصافاً بازی درخشان بازیگران به آن شکوه عاطفی خاصی داده و همچنین تحلیل موشکافانه‌ رفتارهای متعارف اجتماعی و شیوه‌های رایج ارتباط روانی و روحی افراد خانواده با هم و نمایش حس فداکاری و خیانت، اجرای نمایش چنان زیبا و واقعی بود که بی‌اختیار با عواطف مجریان قصه همراه می‌شدی و بغض می‌کردی و می‌خندیدی.»

ناهید مسلمی (بازیگر تئاتر و سینما) درباره‌ این نمایش می‌گوید: «پس از سال‌ها کاری از بچه‌های جنوب دیدم و لذت بردم. من در نمایش «خرچنگ خانگی» سابقه‌ کار با آقای پشت‌کوهی را داشتم که سبک آن رئالیسم جادویی بود اما سبک «هملت پشت‌کوهی» به ناتورالیسم نزدیک‌تر بود و این نمایش و باورپذیر بودن آن را ترجیح می‌دهم. به نظرم تراژدی «هملت پشت‌کوهی» از تراژدی «هملت» شکسپیر هم تلخ‌تر بود و بازگوی یک تراژدی ایرانی است.»

بهزاد صدیقی (نمایش‌نامه‌نویس، کارگردان و منتقد تئاتر) نیز پس از تماشای اجرای «هملت پشت‌کوهی» اظهار داشت: «هملت پشت‌کوهی را مانند ارکستری دیدم که از لحاظ بازی بازیگران، عوامل و طراحی صحنه، هماهنگ و مهندسی‌شده و دقیق و با نگاه کاملاً امروزی و حرفه‌ای اجرا شده است. به گروه بازیگران تبریک می‌گویم که توانسته بودند پارتنرهای خوب و هماهنگی برای هم باشند و سعی کرده بودند آنچه را در پسِ نمایش‌نامه وجود داشته است، خیلی خوب به نمایش بگذارند.»

گفتنی است نمایش «هملت پشت‌کوهی» به نویسندگی و کارگردانی «ابراهیم پشت‌کوهی» تا روز ۲۳اردیبهشت‌ماه، هر روز غیر از شنبه‌ها، ساعت ۲۰:۱۵ در سالن چهارسوی مجموعه‌ی تئاترشهر روی صحنه می‌رود. مهدی عطایی، غزل لوری، محمد جامه‌شورانی، سعید سلیمی، یاسمن صیاد، افسانه برزه‌کار و مجید کشاورز این نمایش ایفای نقش می‌کنند. میراث پریدار نیز تهیه‌کنندگی این اثر نمایشی را بر عهده دارد.

علاقه‌مندان به تماشای نمایش «هملت پشت‌کوهی» می‌توانند با مراجعه به صفحه این نمایش در سایت تیوال اقدام به رزرو و تهیه بلیت کرده و به تماشای این نمایش بنشینند.